ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ  ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਪੰਥਕ ਹਿਤ  ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਲੋੜ? - ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ

ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਗਮਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ । ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ  ਅਗਿਆਨਤਾ, ਜ਼ੁਲਮ ਹੱਦ ਤੋਂ ਟੱਪ ਜਾਣ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ, ਰੱਬ, ਭਗਵਾਨ , ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਜਿਸ ਵੀ ਨਾਮ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੀਏ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵਾਰੇ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
ਆਪਿ ਨਰਾਇਣੁ ਕਲਾ ਧਾਰਿ ਜਗ ਮਹਿ ਪਰਵਰਿਯਉ ॥
ਨਿਰੰਕਾਰਿ ਆਕਾਰੁ ਜੋਤਿ ਜਗ ਮੰਡਲਿ ਕਰਿਯਉ ।।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰੇ ਵਾਲੇ ਸਨ । ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਕਲਿ ਕਾਤੀ ਰਾਜੇ ਕਾਸਾਈ ਧਰਮੁ ਪੰਖ ਕਰਿ ਉਡਰਿਆ ॥
ਕੂੜੁ ਅਮਾਵਸ ਸਚੁ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਦੀਸੈ ਨਾਹੀ ਕਹ ਚੜਿਆ ॥
ਹਉ ਭਾਲਿ ਵਿਕੁੰਨੀ ਹੋਈ ॥
ਆਧੇਰੈ ਰਾਹੁ ਨ ਕੋਈ ॥
ਵਿਚਿ ਹਉਮੈ ਕਰਿ ਦੁਖੁ ਰੋਈ ॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਕਿਨਿ ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਹੋਈ ॥੧॥
ਅਜਿਹੀ ਧੁੰਦ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ । ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਰਹਿਤ ਉਪਾਸਨਾ , ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਕੇ ਕਮਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਲੇਪ, ਪਿਆਰ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਤੇ ਸਿਰ ਤਲੀ ਤੇ ਧਰ ਅਣਖੀ ਨਿਰਭੈ ਤੇ ਨਿਰਵੈਰ ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ,ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸੇਵਕ ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਉਣ ਲੱਗੇ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪੰਥ ਨੂੰ " ਮਾਰਿਆ ਸਿੱਕਾ ਜਗਤ ਵਿਚ, ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ" ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਉੱਦਮ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇਵਤੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੀ । ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ ਦਿਉਹਾੜੀ ਸਦ ਵਾਰ ॥ ਜਿਨਿ ਮਾਣਸ ਤੇ ਦੇਵਤੇ ਕੀਏ ਕਰਤ ਨ ਲਾਗੀ ਵਾਰ॥੧॥
ਇਸ ਨਿਰਮਲ  ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਪੰਥ ਨੂੰ 239 ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਜਿਉਣਾ ਸਿਖਾਇਆ ।
 ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦੁਰ ਜੀ ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੱਕ ਪੰਥ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਰਿਹਾ ਤੇ ਆਗੂ ਵੀ ਮਹਾਨ ਸਨ ਭਾਈ ਥੌਤਾ ਸਿੰਘ ,ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ,ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮੰਨੂ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀਆਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਖਾਤਰ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਪਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕੀਤੀ । ਵੱਡੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ  ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਉਲ ਕੌਮ ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਆਦਿ ਵਾਰੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਲਮ ਵੀ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
 ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਬੋਲ ਕਿ ਖੰਡੇ ਵਾਟੇ ਦੇ ਪਾਹੁਲ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਨੀਤੀ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਤਾਸਿਆਂ ਵਾਂਗ ਘੁਲ ਮਿਲ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਵੈਰੀ ਲਈ ਦੋ ਧਾਰੀ ਖੰਡਾ ਬਨਣਾ, ਵਿਦੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੈਰ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪੈਣਗੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਤੜਫੇਗੀ “ । ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਡਰ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਦਸ ਸਾਲ ਅੰਦਰ ਹੀ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਰੂਹ ਆਤਮਾ ਅੱਜ ਵੀ ਤੜਫਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰਨ ਲਈ , ਮਾਇਆ, ਕਲਮ ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ । ਸਿੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਗੁਰਮਿਤ ਅਨੂਸਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਬਾਣੀ ਹੈ ।ਮੈਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਧਾਰੁ ਹੈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਾਗਿ ਰਹਾਉ ।।ਦੇਹਧਾਰੀ ਬਾਬਾ ਵਾਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਦੇਣ ਹਨ ।  ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਵੱਡੀ ਉਪਾਧੀ ਭਾਈ ਹੈ । ਭਾਈ  ਗੁਰਦਾਸ ਤੇ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਆਦਿ ਸਿੱਖ ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਬਾਬਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਆਪੇ ਬਣੇ ਬਾਬੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਮਹੰਤਾਂ  ਦੀ ਦੇਣ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਹੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਵਿਧੀਵਤ ਰੋਕਿਆ। ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਾ ਤਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਅੰਕਿਤ ਹੈ ਃ ਸਰਬ ਧਰਮ ਮਹਿ ਸ੍ਰੇਸਟ ਧਰਮੁ ॥
ਹਰਿ ਕੋ ਨਾਮੁ ਜਪਿ ਨਿਰਮਲ ਕਰਮੁ ॥ ਕੇਵਲ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਧਿਆਨ ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਹੀ ਹੈ ।ਇਹ  ਕਰਮ ਕਾਂਡਾ ਰਹਿਤ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਵੀ ,ਸਭ ਲ਼ਈ ਸਾਂਝਾ ਃ “ਕਰਮ ਧਰਮ ਪਾਖੰਡ ਜੋ ਦੀਸਹਿ ਤਿਨ ਜਮੁਜਾਗਾਤੀ ਲੂਟੈ ॥
ਨਿਰਬਾਣ ਕੀਰਤਨੁ ਗਾਵਹੁ ਕਰਤੇ ਕਾ ਨਿਮਖਸਿਮਰਤ ਜਿਤੁ ਛੂਟੈ ॥੧॥
ਸੰਤਹੁ ਸਾਗਰੁ ਪਾਰਿ ਉਤਰੀਐ ॥
ਜੇ ਕੋ ਬਚਨੁ ਕਮਾਵੈ ਸੰਤਨ ਕਾ ਸੋ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀਤਰੀਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ॥
ਕੋਟਿ ਤੀਰਥ ਮਜਨ ਇਸਨਾਨਾ ਇਸੁ ਕਲਿ ਮਹਿਮੈਲੁ ਭਰੀਜੈ ॥
ਸਾਧਸੰਗਿ ਜੋ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਸੋ ਨਿਰਮਲੁ ਕਰਿਲੀਜੈ ॥੨॥
ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸਭਿ ਸਾਸਤ ਇਨ੍ਹ੍ਹ ਪੜਿਆਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ॥
ਏਕੁ ਅਖਰੁ ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਪੈ ਤਿਸ ਕੀ ਨਿਰਮਲਸੋਈ ॥੩॥
ਖਤ੍ਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੂਦ ਵੈਸ ਉਪਦੇਸੁ ਚਹੁ ਵਰਨਾ ਕਉਸਾਝਾ ॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਜਪੈ ਉਧਰੈ ਸੋ ਕਲਿ ਮਹਿ ਘਟਿਘਟਿ ਨਾਨਕ ਮਾਝਾ ॥੪॥੩॥੫੦”
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਆਦੇਸ ਃ ਪੂਜਾ ਅਕਾਲ ਕੀ ।। ਪਰਚਾ ਸ਼ਬਦ ਕਾ ।। ਦਿਦਾਰ ਖਾਲਸਾ ਕਾ ।।  ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
 ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਬਹੁਰੂਪੀਏ ਭੇਸ ਵਦਲ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨਗੇ ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
 ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣਾ ਗਾਵੈ ਗੀਤ ॥
ਭੁਖੇ ਮੁਲਾਂ ਘਰੇ ਮਸੀਤਿ ॥
ਮਖਟੂ ਹੋਇ ਕੈ ਕੰਨ ਪੜਾਏ ॥
ਫਕਰੁ ਕਰੇ ਹੋਰੁ ਜਾਤਿ ਗਵਾਏ ॥
ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਸਦਾਏ ਮੰਗਣ ਜਾਇ ॥
ਤਾ ਕੈ ਮੂਲਿ ਨ ਲਗੀਐ ਪਾਇ ॥
ਘਾਲਿ ਖਾਇ ਕਿਛੁ ਹਥਹੁ ਦੇਇ ॥
ਨਾਨਕ ਰਾਹੁ ਪਛਾਣਹਿ ਸੇਇ ॥੧॥
ਕੀ ਅੱਜ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨਾਲ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵੱਲ ਹੈ ਜੋ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ?
  ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਵੀ  ਸੱਚ ਹੀ  ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ।ਅੱਜ ਵੀ ਜੋ ਖੰਡਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਖੜਕਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ , ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨ, ਕੋਈ ਕੌਮੀ ਅਜੰਡੇ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ,ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਧਨ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ  ਹੈ । ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੇ ਕਸਬੇ , ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨਾਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੰਥਿਆ, ਅਰਥ,  ਵਿਚਾਰ, ਰਾਗ , ਕੀਰਤਨ ਵਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧੰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੇਕਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਬੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ।
 ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਰੁਕਵਾਉਣ ਵੱਲ ਜਿਆਦਾ ਉੁਦਮ ਹੈ । ਲੋਕਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਕਤੀ-ਵਿਹੀਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲੋਂ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਅਖੌਤੀ ਬਣੇ ਆਗੂ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਤੇ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ , ਕਈ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ  ਦੇ ਪੰਥ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹੁਣ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਹਨ । ਕਿਸ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਕੌਣ ਹੈ ?
ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਲੈਣ ਹੈ ।” ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਚਾਨਣੁ ਕਰਮਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਏ ॥੧॥ ਮਨ ਰੇ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਸਹਜਿ ਮਿਲੈ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥  ਗੁਰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹਿਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਨਿਰਮਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਵਡਿਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੂੰ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ ।ਹੁਣ ਉਨਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੂਪ ,ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਕਿ  ਜਾਇਦਾਦ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ/ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ,ਬਹੁਤੇ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁੱਕ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ।
 ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਕੁਝ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਕੇ ਜਾ ਸ਼ੰਕੇ ਖੜ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾ ਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਧਰਮ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਰਹੇ ਹਨ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵੀ ਅੱਡ ਹਨ , ਜੋ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿਚ  ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੁਬਿਧਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆ ਦਰਜ ਕਰਦੀ ਹੈ ਃ ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਜੋ ਇਸੁ ਮਾਰੇ ਸੋਈ ਸੂਰਾ ॥ ਜੋ ਇਸੁ ਮਾਰੇ ਸੋਈ ਪੂਰਾ ॥ ਜੋ ਇਸੁ ਮਾਰੇ ਤਿਸਹਿ ਵਡਿਆਈ ॥ ਜੋ ਇਸੁ ਮਾਰੇ ਤਿਸ ਕਾ ਦੁਖੁ ਜਾਈ ॥੧॥ ਐਸਾ ਕੋਇ ਜਿ ਦੁਬਿਧਾ ਮਾਰਿ ਗਵਾਵੈ ॥ ਇਸਹਿ ਮਾਰਿ ਰਾਜ ਜੋਗੁ ਕਮਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਕਿ ਦੁਬਿਧਾਵਾਂ ਖੜੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਦੋਸ਼ੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ? ਇਸ ਦਾ  ਨਿਰਣਾ ਤੇ ਨਿਵਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
 ਹੁਣ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੋਣ ਹਨ ?   
 ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ, ਪਰ  ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਗੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਖਾਲਸਾ ਵੱਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਉੱਭਰਿਆ , ਅਬਦਾਲੀ ਹਮੈਤੀ ਵੀ ਸਿੰਘ ਸਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਏ । ਖਾਲਸਾ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਟੈਕਸ ਲੈ ਗੁਰੂ ਘਰ ਤਾਮੀਰ ਕੀਤੇ ।
ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਿਰ, ਮਸਜਿਦਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਬਣਾਏ । ਸੋਨਾ ਭੇਟ ਕੀਤਾ।  ਇਹ ਪੂਰਨ ਹਲੇਮੀ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ, ਸਿੱਖ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁਨਿਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦੁਰ ਦੱਸ ,ਦੇਸ਼ ਤੋ ਬਾਹਰ ਲੜਾਈ ਲ਼ਈ ਵਰਤਿਆ , ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਿਰਦਾਰ ਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋ ਦੁਰ ਰੱਖਿਆ। ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ,ਸਿੱਖ ਧੜੇ ਖੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ।ਕੁੱਝ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਉਂਦੇ।  ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦੇ  ਆਗੂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਂਗਰਸ  ਦੀ ਝੋਲੀ ਪੈ  ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ  ਲੱਗ ਗਏ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ,ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵੱਲ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ । ਇਕਸਾਰ ਪੰਥਕ ਮਰਿਆਦਾ ਦਾ ਖਰੜਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰੋਲ ਘਝੋਲ ਦੂਰ ਕਰਨ ਕੋਈ ਪੰਥ ਪਰਵਾਨਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਉਪਰਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।  ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਤੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ , ਨਾ ਅੱਜ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
 ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੜਾਈ  ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸੀ ਕੁਰਸੀ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ । ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਹੁਣ  ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਮੁੱਛ ਦਾ ਬਾਲ ਬਣ ,ਫੇਰ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਗਏ । ਦੂਜੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤਾਕਤ ਲੈਣ ਲਈ  ਅੰਦੋਲਨ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ।
 ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਬਣਾਉਣੇ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਨ , ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਡਰ , ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹੇ ,ਵਾਰੇ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ  ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਤੇ ਮੋਰਚੇ ਲੱਗਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ । ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ , ਰਾਜਨੀਤਕ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲਣ ਤੇ ਕਦੇ ਇਸ  ਭੇਦਭਾਵ ਜਾਂ ਡਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਕੁਰਸੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ , ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖੋਟ ਨਜ਼ਰ  ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ।   ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਡਰਾਉਣ ਲਈ ,ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਜਾਂ ਭਾਰਤੀ ਜਨ ਸੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪ੍ਰਚਾਰੇ ਗਏ । ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੁਰਸੀ ਲਈ ਲੋੜ ਪਈ ,ਤਾਂ ਜਨਸੰਘ ਜਾਂ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਕੋਈ ਹੋਰ  ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
 ਜੇਕਰ ਕੁਰਸੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਲ਼ਾਉਣ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਹੇਜ ਨਹੀ ਕੀਤਾ ਨਾ ਕੋਈ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਯਾਦ ਰਿਹਾ। ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਗਿ੍ਫਤਾਰ ਕਰਨ ਲਈ  ਕੋਈ ਉੱਦਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ । ਫੇਰ ਦੁਸ਼ਮਣ  ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖੋਗੇ?
 ਸਾਲ 1925 ਈ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਡੇ ਫੈਸਲੇ ਹੋਏ ।
1920-25 ਤਕ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਸਮੇਂ ਵੱਡਿਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਵਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਚੁਣੀ ਜਮਾਤ ਰਾਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੱਸ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੀ , ਵੱਡੇ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂ ,ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਖੌਜ ਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਰਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਾ ਪੰਥਕ ਕੰਮ ਦੀ ਥਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ  ਰਾਜਸੀ ਲੜਾਈ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਰਾਜੇ ਰਾਜਵਾੜੇ ਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦਾ ਧੜਾ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਕੜਾ ਸੀ ।  ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ   ਰਾਜਨੀਤਕ ਸ਼ਕਤੀ  ਤੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਸਤ ਖਾਲਸਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਟੀ  ਨੇ ਦੂਰ ਰਖਿਆ ਅਤੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ  ਆਪ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
 ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਡਾਕਟਰ  ਕੇਸ਼ਵ ਰਾਵ ਬਲੀਰਾਮ ਹੈਡਗਵੈਅਰ ,ਜੋ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਆਪ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਸਨ , ਵਲੋਂ ਸਰਗਰਮ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਸੰਸਥਾ ਬਿਨਾਂ, ਕਿੱਸੀ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਤੇ ਦੁਸਹਿਰਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 1925 ਵਿੱਚ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਖੇ  ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸੀ । ਅੱਜ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵਯੰ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸੰਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ  ਸਸਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨਾ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮੀ ਵਰਗ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਬੇਲੋੜਾ ਵਿਵਾਦ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸੰਗਠਨ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਹਰ ਮਹਾਨ ਸਪੂਤ ਤੇ ਸਪੁੱਤਰੀਆਂ ਦਾ ਉਹ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਗੂ ,ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਵਝੋਂ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਧਰਮ ਤੇ ਪੰਥ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ।
 ਗੁਰੂ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਖਾਲਸਾ ਵਖਰੀ ਹੋਂਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ , ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਧਰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਫੇਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਤੇ ਡਰ ਕਿਉਂ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਕਿਸ ਤੋ ਲੈਣਾ ਹੈ?
ਜੇਕਰ ਕੋਈ  ਵਿਵਾਦ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇਵਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ  ਹੱਲ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਹੀ ਉੱਤਮ ਮਾਰਗ ਹੈ , ਪਰ ਤਾਂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮਸਲਾ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ  , ਨੀਤੀ ਤਾਂ ਡਰ ਖੜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ ,ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ  ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭੜਕਣ ।
 ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਇਹ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭੜਕਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਦੇ  ਬਣਾਏ ਤੇ ਉਠਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ , ਪਰ ਹਲ  ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਕਰੀਬ 78 ਸਾਲ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਇਹ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
 ਅੱਜ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ ਬਣ ਖੌਰਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
  ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ , ਇਹ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਹੈ , ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ,ਦਾ ਉੱਦਮ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । ਬਿਨਾਂ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਖੜੇ ਕਰਨੇ ਕੋਈ ਯੋਗ ਨੀਤੀ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
 ਭਾਇਆ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਗੱਦੀ ਇਹ ਵਿਅੰਗਮਈ ਕਵਿਤਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਰਾ ਕੇ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਪੂਰੀ ਢੁੱਕਦੀ ਹੈ
ਕਿਸੇ ਪਾਈ ਸਾੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
ਕਿਸੇ ਬੰਨ੍ਹੀ ਦਾਹੜ੍ਹੀ, ਤਾਂ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
ਕਿਸੇ ਇੱਟ ਉਖਾੜੀ ਤਾਂ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ
ਕਿਤੇ ਵੱਜੀ ਤਾੜੀ ਤਾਂ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
ਇਹ ਮਜਹਬ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਈ ਮੋਮਬਤੀ।
ਪਿਘਲ ਗਈ ਫੋਰਨ ਲੱਗੀ ਧੁੱਪ ਤੱਤੀ।
 ਫੇਰ ਉਹ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ  ਕਿ ਅਸਲ ਦੋਸ਼ੀ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਧਰਮ ਦੇ ਭੇਖ ਵਿਚ  ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਤੇ ਮਨ ਤੋੜਦੇ ਹਨ ਃ
ਟੁੱਟੇ ਮਨ ਬਲੌਰੀ, ਨਾ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
ਕਰੇ ਰੋਜ ਚੋਰੀ ਨਾ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
ਕਰੇ ਸੀਨਾ ਜੋਰੀ, ਨਾ ਮਜ੍ਹਬ ਨੂੰ ਖਤਰਾ।
 ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ , ਨੇਤਾ , ਨੀਯਤ ਤੇ ਨੀਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ , ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਵਾਦ ਵੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗਾ ਚੰਗਾ ਨੀਤੀਵਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਆਗੂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੀ ਬੁਹ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੇ ।
। ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦਾ ਇਕ ਸਰਕਾਰ ਬਾਝੋਂ,
ਫੌਜਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਹਾਰੀਆਂ ਨੀ ।
 ਇਸ ਲਈ ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ , ਚੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਪੰਥ ਹਿਤ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।
 ਅੱਜ ਦੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਬਲਕਿ ਸਭ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਮਦਦ ਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ , ਸ਼ੁੱਭਚਿੰਤਕ ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।  ਨੀਤੀ ਮਦਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ  ਲੋੜ ਇਮਾਨਦਾਰ ਤੇ ਚੰਗੀ ਸੋਚ ਵਾਲੀ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਹੈ ।
ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੌਮੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ